Bảo hộ chỉ dẫn địa lý 'Sơn Tây' cho sản phẩm gà mía

“Sơn Tây” là địa danh xuất hiện lần đầu vào năm 1469, đến thời Lê Cảnh Hưng (1740-1786) thủ phủ Sơn Tây đóng tại xã Mông Phụ (xã Đường Lâm, thị xã Sơn Tây ngày nay). Đường Lâm xưa gắn liền với những tên gọi như “Kẻ Mía”, “Phố Mía”, “Ấp hai Vua” (Phùng Hưng và Ngô Quyền),... vẫn còn lưu lại những dấu tích lịch sử như chùa Mía, chợ Mía cho đến ngày nay. Giống gà bản địa gắn với địa danh “Mía” đã trở thành tên gọi “gà Mía” từ xa xưa. Viện chăn nuôi Quốc gia khẳng định, giống “gà Mía” là giống được thuần dưỡng từ lâu đời, có khả năng sinh trưởng nhanh, thịt và trứng thơm ngon. Năm 2005, giống “gà Mía” được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận là nguồn gen vật nuôi quý hiếm cần bảo tồn cùng với các giống gà Hồ, gà Đông Tảo, gà Tè và gà Tre của Việt Nam. Trong quan niệm của người dân Sơn Tây xưa, “gà Mía” là sản vật quý thể hiện cho sự sung túc và đủ đầy của mỗi gia đình và chỉ được sử dụng trong các dịp Tết hoặc Hội làng để dâng tổ tiên. Ngày nay, những sinh hoạt văn hóa gắn với “gà Mía” tại Sơn Tây vẫn tiếp tục được thực hành. Trên cỗ kiệu “bát cống” tại lễ hội đình Mông Phụ đầu Xuân hàng năm phải có 24 “ván gà”, mỗi ván có 1 mâm “xôi tảng” và chú “gà Mía”.

Gà mía Sơn Tây 

Gà trống mía Sơn Tây có lông màu đỏ tía (mã mận); đầu và thân có màu nâu đỏ; cánh và đuôi có pha màu đen. Chân có màu vàng; má ngoài da chân có một đường màu đỏ chạy từ trên đến ngón chân. Phần đùi và lườn săn chắc. Thịt đùi:  Chắc, mỡ mỏng; khi luộc chín có mùi thơm mạnh và vị ngọt; Lipid: ≤ 5,0 %; Aspartic Acid: ≥ 16,6 g/kg; Valine: ≥ 10,0 g/kg; Glutamic Acid: ≥ 29,6 g/kg. Thịt lườn: Lipid: ≤ 5,5 %; Aspartic Acid: ≥ 16,6 g/kg; Valine: ≥ 11,4 g/kg; Glutamic Acid: ≥ 29,3 g/kg.

Gà mái mía Sơn Tây có lông ngắn, ép sát thân, màu lá chuối khô, đuôi có pha đen. Phần đùi và lườn săn chắc.  Thịt đùi: Chắc, mỡ mỏng; khi luộc chín có mùi thơm mạnh và vị ngọt; Lipid: ≤ 5,0 %; Aspartic Acid: ≥ 16,6 g/kg; Valine: ≥ 11,8 g/kg; Glutamic Acid: ≥  31,0 g/kg. Thịt lườn: Lipid: ≤ 5,5 %; Aspartic Acid: ≥ 16,6 g/kg; Valine: ≥ 11,8 g/kg; Glutamic Acid: ≥ 31,0 g/kg

 

Theo Cục Sở hữu trí tuệ, chất lượng đặc thù của gà mía Sơn Tây có được là do điều kiện đặc thù của khu vực địa lý mang lại. Theo đó, nơi đây có địa hình bán sơn địa, với lượng mưa 1.380mm/năm, độ ẩm 82%... Thổ nhưỡng bao gồm các loại đất có đặc điểm chung là giàu sắt và nhôm, có màu đỏ nâu do chứa các oxit sắt.

Khu vực địa lý cũng là nơi giàu tài nguyên nước ngầm, có trữ lượng và chất lượng tốt, được khai thác ở độ sâu 5 - 10m, lọc tự nhiên qua tầng đá ong có chất lượng sạch, giàu các khoáng chất.

Ngoài ra, người dân tại khu vực địa lý này thường xuyên bảo tồn, chọn lọc đàn gà mía ông/bà và bố/mẹ để sản xuất con giống nuôi thương phẩm theo tiêu chuẩn cách ly đàn ông/bà 1 con/chuồng, đàn bố/mẹ 1 - 2 con/chuồng. Con giống gà mía thuần lúc 1 ngày tuổi có lông màu trắng đục đồng nhất.

Thời gian chăn nuôi giống gà mía tại Sơn Tây tối thiểu 150 ngày/lứa, chia làm 2 giai đoạn, gồm giai đoạn nuôi nhốt dài 70 ngày; giai đoạn chăn thả trong môi trường tự nhiên, thời gian nuôi tối thiểu từ 80 ngày trở lên, sử dụng kết hợp thức ăn công nghiệp, nông phẩm và thức ăn tự nhiên.

Phối trộn khẩu phần và xử lý thức ăn từ các sản phẩm nông nghiệp trong giai đoạn chăn thả là bí quyết nuôi gà mía của người dân Sơn Tây.

Ở giai đoạn từ 70 - 120 ngày tuổi gà sẽ được ăn theo công thức sử dụng 1/3 thức ăn công nghiệp, 2/3 thức ăn từ các sản phẩm nông nghiệp (hạt ngô luộc/ngâm, hạt thóc ngâm, thóc/ngô không xử lý…) và thức ăn tự nhiên (cỏ, lá cây, côn trùng,... trong vườn).

Giai đoạn từ 120 - 150 ngày tuổi, gà mía Sơn Tây được ăn hoàn toàn thức ăn từ các sản phẩm nông nghiệp (hạt ngô luộc/ngâm, hạt thóc ngâm, thóc/ngô không xử lý, bỗng rượu) và thức ăn tự nhiên (cỏ, lá cây, côn trùng... trong vườn). 

Hữu Phúc